به گزارش تحریریه، «جوزف وبستر» و «دیوید ال. گولدوین» دوتن از کارشناسان «شورای آتلانتیک» در تحلیلی با عنوان «چگونه یک شوک در ونزوئلا می‌تواند قیمت جهانی نفت و مواد غذایی را افزایش دهد؟» آورده اند:

تنش‌ها میان واشنگتن و کاراکاس شدید است و ممکن است به نقطهٔ انفجار برسد. هزاران نیروی نظامی آمریکا و حدود ده فروند کشتی جنگی، از جمله ناو هواپیمابر یواس‌اس جرالد فورد و یک گروه تهاجمی آبی-خاکی، در اطراف ونزوئلا مستقر شده‌اند، در حالی که دولت مادورو نیز یک «بسیج گسترده» نیروها و تجهیزات نظامی را آغاز کرده است.

امیدها بسیار است که این لحظه بتواند نیروی محرکه‌ای برای یک گذار دموکراتیک دیرهنگام در ونزوئلا ایجاد کند، و سیاست آمریکا نیز باید همچنان برای دستیابی به این هدف فشار را افزایش دهد. با این‌حال، در حالی که واشنگتن باید به‌طور مستمر فشارها بر دولت مادورو را تشدید کند، یک مداخلهٔ نظامی دارای مخاطرات اولیه و ثانویه برای بازارهای جهانی انرژی و غذا خواهد بود.

حملاتی که فقط اهداف ضدقاچاق مواد مخدر را هدف قرار دهند، احتمالا تأثیری بر تولید انرژی یا بازارهای غذایی نخواهند گذاشت. اما هرگونه اقدام علیه خود رژیم یا وارد کردن خسارت به نقاط حساس سیستم انرژی — مانند بنادر — موضوعی کاملاً متفاوت است. برخی طرفداران مداخلهٔ نظامی در ونزوئلا امیدوارند که چنین مداخله‌ای در مقیاسی محدود و قابل کنترل باشد؛ در مقابل، منتقدان هشدار می‌دهند که حملات هوایی می‌تواند نیروهای غیرقابل پیش‌بینی را آزاد کرده و به «تصمیم‌های دشوار دربارهٔ اینکه آیا و چگونه باید شدت اقدام را افزایش داد» منجر شود. با توجه به اینکه گزارش شده دونالد ترامپ قصد دارد مستقیماً با نیکولاس مادورو، رهبر مستبد ونزوئلا، گفت‌وگو کند، شاید یک راه‌حل دیپلماتیک نیز پدیدار شود. ما ارزیابی مسیرها و دینامیک‌های کمپین‌های اجباری را به دیگران واگذار می‌کنیم. با این حال، اگر یک مداخلهٔ محدود به یک مداخلهٔ گسترده‌تر تبدیل شود، چند پیامد محتمل خواهد بود.

حتی با وجود تولید بالای داخلی نفت در ایالات متحده، ظرفیت مازاد تولید در منطقهٔ خلیج فارس، و ذخایر راهبردی نفت آمریکا که همچون ضربه‌گیر بازار نفت عمل می‌کنند، از دست رفتن نفت سنگین و ترش ونزوئلا بازار دیزل که همین حالا نیز با کمبود عرضه مواجه است را بیش از پیش تحت فشار قرار خواهد داد. خطرناک‌تر آنکه، ممکن است درگیری به زیرساخت‌های نفتی یا آمونیاک سایر کشورهای منطقه — به‌ویژه مجتمع «پوینت لیساس» در ترینیداد و توباگو — سرایت کند؛ اتفاقی که احتمالاً موجب افزایش قیمت کود و مواد غذایی شده و حتی می‌تواند دور تازه‌ای از تورم جهانی را به راه بیندازد.

بازار جهانی نفت و ونزوئلا

اگرچه ونزوئلا همچنان یک بازیگر مهم است، اما نقش آن در بازار نفت امروز مانند دوران پیش از هوگو چاوز نیست. صادرات نفت ونزوئلا در حال حاضر حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز است، یعنی کمتر از یک درصد مصرف جهانی (هرچند در ماه سپتامبر صادرات برای مدت کوتاهی از یک میلیون بشکه در روز هم عبور کرد). بخش عمدهٔ این صادرات به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به چین می‌رود، در حالی که واردات نفت آمریکا از ونزوئلا در ماه‌های اخیر به کمتر از ۱۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است.

در صورت مداخلهٔ نظامی آمریکا، تولید و صادرات ونزوئلا تقریباً قطعاً سقوط خواهد کرد. علاوه بر این، حملات نظامی آمریکا به خاک ونزوئلا ممکن است حکومت را به تلافی مجبور کند، به‌خصوص اگر آمریکا تأسیسات نظامی یا دفاتر رهبران آن را هدف قرار دهد. چنین اقدامی می‌تواند شکل‌های مختلفی به خود بگیرد: از جمله تخریب عمدی تولید برای تضعیف دولت احتمالی جانشین، حمله به کشورهایی که در ظاهر از مداخلهٔ آمریکا حمایت می‌کنند، و ایجاد بی‌ثباتی داخلی که تداوم تولید را ناامن می‌سازد.

تاریخ ونزوئلا نشان داده که تولید نفت حتی بدون مداخلهٔ نظامی هم می‌تواند خیلی سریع سقوط کند. در سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳، اعتصاب کارگران نفتی ونزوئلا در اعتراض به هوگو چاوز، صادرات نفت کشور را از سه میلیون بشکه در روز به کمتر از ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داد.

در همین حال، تولید بالای نفت خام و مایعات گازی در آمریکا، ظرفیت مازاد قابل توجه در کشورهای خلیج فارس، و انتظار برای مازاد عرضه در بازار، می‌توانند سقفی برای افزایش قیمت جهانی نفت ایجاد کنند — حتی اگر اختلالاتی کوتاه‌مدت در تولید ونزوئلا رخ دهد. به‌علاوه، ذخایر راهبردی نفتی آمریکا در وضعیت مناسبی قرار دارد.

اما چشم‌انداز بلندمدت بسیار پیچیده‌تر است. تولید ونزوئلا پس از یک مداخلهٔ نظامی گستردهٔ احتمالی، احتمالاً چندین سال طول می‌کشد تا دوباره به سطح عادی بازگردد. تجربه‌های مشابه نشان می‌دهد بازسازی تولید نفت پس از جنگ بسیار دشوار است. در جریان حملهٔ آمریکا به عراق، تولید نفت عراق برای چندین ماه به صفر رسید و تولید سالانه تا سال ۲۰۱۱ به سطح پیش از جنگ بازنگشت. همچنین تجربهٔ لیبی نشان می‌دهد یک گذار سیاسی آشفته می‌تواند تولید نفت را برای مدت طولانی مختل کند. پس از سرنگونی معمر قذافی در سال ۲۰۱۱، تولید نفت لیبی هرگز به سطح قبلی بازنگشت: تولید سال ۲۰۲۴ برابر با ۱,۱۸۸ هزار بشکه در روز بود که ۳۲ درصد کمتر از سال ۲۰۱۰ است.

ناکارآمدی رژیم‌های چاوز و مادورو احتمال آن را باز می‌گذارد که ونزوئلای پس از چاویسمو در آینده بتواند تولید بالاتری داشته باشد. در واقع، مخالفان ونزوئلا طرحی منطقی و قابل اتکا برای افزایش تولید نفت و معدن منتشر کرده‌اند که شامل به‌کارگیری بهترین روش‌هاست. اما بازگشت تولید به عوامل زیادی وابسته خواهد بود: برای مثال، سرمایه و نیروی کار باید به کشور بازگردند؛ شرکت نفت دولتی ونزوئلا (PDVSA) بدهکار است و نگهداری بسیاری از زیرساخت‌های کلیدی را به تعویق انداخته و نیاز به بازسازی دارد؛ و بسیاری از مخازن نفتی به دلیل روش‌های ضعیف تولید، نیازمند ترمیم هستند.

بنابراین، وقفه‌های بلندمدت در تولید ونزوئلا احتمالاً قیمت نفت — مخصوصاً دیزل — را افزایش می‌دهند. دلیل این موضوع آن است که نفت خام سنگین و ترش ونزوئلا برای تولید دیزل بسیار مناسب است، و دیزل ورودی کلیدی تقریباً در تمام صنایع جهان محسوب می‌شود. اخیراً آژانس بین‌المللی انرژی هشدار داده که بازار سوخت‌های میان‌تقطیر، از جمله دیزل، در وضعیت تنگنای عرضه قرار دارد. در نتیجه، اگر تولید ونزوئلا از بازار حذف شود، قیمت دیزل احتمالاً افزایش خواهد یافت که این موضوع در نهایت به افزایش تورم جهانی منجر می‌شود.

بنابراین، اگر سیاست‌گذاران آمریکایی به مداخلهٔ نظامی در ونزوئلا اقدام کنند، باید انتظار افزایش تورم ناشی از بازار دیزل را داشته باشند و برای آینده‌ای پس از مداخله آماده باشند؛ آینده‌ای که در آن بازگشت تولید نفت ونزوئلا زمان‌بر بوده و نیازمند حمایت خواهد بود.

خطرات گسترش افقی درگیری

مداخلهٔ نظامی آمریکا در ونزوئلا ممکن است پیامدهایی گسترده‌تر در منطقه داشته باشد؛ به‌ویژه اگر حکومت مادورو، در مواجهه با تهدیدی وجودی، تصمیم به گسترش درگیری به کشورهای دیگر با استفاده از نیروهای نیابتی نیمه‌قابل انکار بگیرد.

چنین گسترشی می‌تواند دامنهٔ ریسک‌های مرتبط با کالاها را افزایش دهد. به عنوان نمونه، زیرساخت انرژی در کلمبیا، به‌ویژه خطوط لوله، می‌تواند هدف قرار گیرد؛ به‌دلیل ارتباطات کاراکاس با گروه ELN، یک سازمان تروریستی خارجی طبق فهرست آمریکا. ELN در مناطق مرزی ونزوئلا و کلمبیا فعالیت گسترده‌ای دارد، جایی که خط لولهٔ «کانو لیمون–کووناس» از زمان افتتاح در سال ۱۹۸۶ به صورت مکرر هدف حملات قرار گرفته است — از جمله در ژوئیهٔ امسال. حملهٔ ELN به یک خط لولهٔ کلمبیا — چه با حمایت آشکار یا تلویحی کاراکاس — فرصتی برای مادورو فراهم می‌کند تا هزینه‌های درگیری را به‌صورت نامتقارن افزایش دهد؛ زیرا حتی اختلالات کوتاه‌مدت در کلمبیا نیز اثر اختلال در عرضهٔ ونزوئلا را تشدید کرده و اقتصاد پالایشگاهی آمریکا را دچار مشکل می‌کند.

در حال حاضر به نظر می‌رسد مادورو تمایلی به حملهٔ زیرساختی علیه کلمبیا ندارد، چرا که به روابط دیپلماتیک با رئیس‌جمهور چپ‌گرای کلمبیا، گوستاوو پترو، نیازمند است. اما محاسبهٔ او ممکن است پس از انتخابات قانون‌گذاری و ریاست‌جمهوری کلمبیا در اوایل ۲۰۲۶ تغییر کند. اگر ایوان سپدا، نامزد چپ‌گرا، پیروز شود، مادورو احتمالاً همچنان به دنبال حفظ روابط با بوگوتا خواهد بود، اما از نگرانی اینکه چنین اقداماتی موقعیت رقبای او را تقویت کند، کاسته می‌شود. اگر نامزد غیرچپ‌گرا پیروز شود، مادورو ممکن است آزادی بیشتری برای ایجاد تنش در کلمبیا احساس کند. نکتهٔ مهم آن است که صادرات نفت سنگین و نیمه‌سنگین کلمبیا — از جمله نفت نیمه‌سنگین میدان «کانو لیمون» که از بندر کووناس به بازارهای جهانی فرستاده می‌شود — برای تولید سوخت‌های میان‌تقطیر بسیار مناسب است. حدود ۴۰ درصد از نفت خام کلمبیا در سال ۲۰۲۴ مستقیماً به ایالات متحده صادر شده و بسیاری از محموله‌های ارسالی به پاناما نیز در نهایت به پالایشگاه‌های ساحل خلیج آمریکا می‌رسند. در نتیجه، از دست رفتن نفت ونزوئلا و کلمبیا می‌تواند به شکلی چشمگیر بر قیمت سوخت داخلی، به‌ویژه دیزل، اثر بگذارد.

زنجیرهٔ تأمین آمونیاک در ترینیداد و توباگو نیز در برابر اختلالات ناشی از درگیری نظامی به‌شدت آسیب‌پذیر است، به‌ویژه اگر دامنهٔ درگیری فراتر از ونزوئلا گسترش یابد. اگرچه ترینیداد و توباگو تنها حدود ۲.۵ درصد تولید جهانی آمونیاک را تأمین می‌کند، اما ۱۵ تا ۲۰ درصد تجارت دریایی جهانی آمونیاک را در اختیار دارد، و پس از کانادا، دومین صادرکنندهٔ بزرگ به آمریکاست. این زنجیرهٔ تأمین بر مجتمع «پوینت لیساس» استوار است که در ساحل غربی ترینیداد و در خلیج پاریا، روبه‌روی ونزوئلا ـ و تنها حدود پنجاه کیلومتر با آن فاصله ـ قرار دارد؛ عاملی که این تأسیسات را در برابر اختلالات و اقدامات تلافی‌جویانهٔ احتمالی رژیم مادورو آسیب‌پذیر می‌سازد. پوینت لیساس فاقد ظرفیت مازاد مناسب است و نقاط آسیب‌پذیر مهمی در آن وجود دارد؛ از جمله ایستگاه «فینیکس پارک»، یک مرکز حیاتی برای پردازش و انتقال گاز خوراک به کارخانه‌های تولید آمونیاک.

اگر نیروهای همسو با مادورو با حملات سایبری یا فیزیکی — از جمله از طریق پهپادها — پوینت لیساس را مختل کنند، اثر آن نه تنها بر آمریکا و اروپا، بلکه بر کل قارهٔ آمریکا و حتی فراتر از آن احساس خواهد شد. آمریکا و اروپا بزرگ‌ترین واردکنندگان آمونیاک از ترینیداد و توباگو از نظر حجم هستند، اما بازار کود کشورهای مکزیک، شیلی و برزیل نیز به‌شدت وابسته است. در نتیجه، توقف فعالیت در پوینت لیساس تأثیری زنجیره‌ای بر منطقه خواهد گذاشت. مکزیک نیز آسیب خواهد دید: این کشور در سال ۲۰۲۴ حدود ۲۵۰ هزار تن آمونیاک بدون آب از ترینیداد و توباگو وارد کرده، در حالی که تولید داخلی آن تنها ۳۱۹ هزار تن بوده است. به دلیل پیوندهای عمیق کشاورزی آمریکا و مکزیک — به‌گونه‌ای که ۲۲.۸ درصد واردات کشاورزی آمریکا از مکزیک است — اختلال در تولید کود در پوینت لیساس احتمالاً قیمت مواد غذایی را در آمریکا، منطقه و جهان افزایش خواهد داد.

چماق را قوی در دست بگیر، اما قبل از تاب دادنش فکر کن

حکومت مادورو یکی از بدترین حکومت‌های جهان است و مدت‌هاست که مشروعیت خود را از دست داده. مادورو باید کنار برود، اما سیاست‌گذاران آمریکا باید به‌دقت پیامدهای استفاده از نیروی نظامی را بررسی کنند.

تولید قوی نفت در آمریکا و وجود ذخایر راهبردی، سهم محدود ونزوئلا در بازار نفت جهانی، و انتظار برای عرضهٔ مازاد در بازار باعث می‌شوند احتمال جهش فوری قیمت نفت خام در صورت درگیری کاهش یابد. اما روند طولانی بازگشت تولید ونزوئلا پس از درگیری، و امکان گسترش درگیری به کشورهای تولیدکنندهٔ نفت یا آمونیاک در منطقه، نشان‌دهندهٔ مجموعه‌ای گسترده‌تر و عمیق‌تر از ریسک‌های تورمی است که سیاست‌گذاران و فعالان بازار باید آن را جدی بگیرند.

*متن فوق صرفا ترجمه کامل گزارش تحلیلی اندیشکده آمریکایی است.

پایان/